Kennisdocument

Arbeidsomstandighedenwet

25 april 2025

Doel van de Arbowet
De overheid stelt doelen vast voor de veiligheid en gezondheid in bedrijven. Hierin staat beschreven welke mate van bescherming bedrijven moeten bieden aan werknemers, zodat zij veilig en gezond kunnen werken. De doelvoorschriften zijn opgenomen in de Arbowet, het Arbobesluit en de Arboregeling. Werknemers en werkgevers maken samen afspraken over hoe de doelen op het gebied van veilig en gezond werken worden bereikt.

Verplichtingen en doelgroepen
De Arbowet verplicht werkgevers om een arbeidsomstandighedenbeleid te voeren en zodoende ziekteverzuim, arbeidsongeschiktheid en beroepsziekten te voorkomen. In de wet komen onder meer aan de orde:

• de uitgangspunten van het arbobeleid;
• de Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E);
• de organisatie van de arbeidsomstandigheden;
• de ondersteuning door arbodeskundigen;
• de handhaving van de wet door de Arbeidsinspectie (NLA).

De Arbowet is ook van toepassing op individuele zzp’ers die risico lopen. Is een zzp’er op dezelfde werkplek aan de slag als een reguliere werknemer, dan is er geen verschil. Voor de Arbowet is een stagiair een werknemer. Ook een vrijwilliger dient u als werknemer te beschouwen als er met gevaarlijke stoffen wordt gewerkt en/of kans is op grote fysieke belasting (de andere bijzondere situaties, bijv. werken op hoogte, doen zich in de zorg niet voor).

Uitzendkrachten, payroll- en gedetacheerde medewerkers moeten via hun werkgever (het uitzendbureau enz.) geïnformeerd worden over arbeidsrisico’s van het werk bij u. Dat moeten ze doen aan de hand van de RIE die u naar die organisaties heeft opgestuurd voor aanvang van het werk.

Inhoud en toepassing van de wet
Bedrijven moeten zich bij het opstellen en uitvoeren van een arbeidsomstandighedenbeleid en ziekteverzuimbeleid deskundig laten ondersteunen. Dit is bijvoorbeeld verplicht bij advies en toetsing van de risico-inventarisatie en -evaluatie. Heeft u niet meer dan 25 werknemers in dienst, dan is die toetsing van de RI&E door een deskundige niet verplicht als u een instrument gebruikt dat door de branche is erkend. In ons geval zijn dat de ZorgRIE of het Pytia-instrument gebruikt (zie links hieronder).

Een werkgever kan kiezen voor een contract met een arbodienst of voor een maatwerkregeling. Als u kiest voor een contract met een arbodienst, bepaalt u zelf hoe en met welke deskundige de preventie en begeleiding van ziekteverzuim wordt geregeld. Er moet in ieder geval een bedrijfsarts worden ingeschakeld. De ondernemingsraad moet instemmen met de eigen regeling. Voor maatwerk geldt een aantal voorwaarden:

– U moet het over de door u gekozen vorm van arbodienstverlening eens zijn met uw werknemers via uw ondernemingsraad of personeelsvertegenwoordiging.
– U moet voor de beoordeling van uw risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) een gecertificeerde arbodeskundige inschakelen.
– Voor ziekteverzuimbegeleiding, arbeidsgezondheidskundig onderzoek en aanstellingskeuringen moet een bedrijfsarts beschikbaar zijn.

In het Arbobesluit, een uitwerking van de Arbowet, staan nadere regels om arbeidsrisico’s tegen te gaan. Er staan ook afwijkende en aanvullende regels voor een aantal sectoren en categorieën werknemers in. Zoals voor de categorieën jongeren (tot 18 jaar) en zwangere werknemers. De afspraken die werkgevers en werknemers samen maken over veilig en gezond werken staan in de Arbocatalogus. Zodra de Arbocatalogus van een branche goedgekeurd wordt door de overheid, komt die catalogus in plaats van de Arbobeleidsregels. Onze sector beschikt over zo’n arbocatalogus (NB: sommige onderdelen van de Arbocatalogus zijn toe aan herbeoordeling door de Arbeidsinspectie. Dat proces loopt in 2024 en 2025).

Werknemers hebben het recht om het oordeel van een bedrijfsarts te laten voorzien van een second opinion door een andere bedrijfsarts. Ook hebben werknemers de mogelijkheid om preventief en op eigen initiatief gebruik te maken van het advies de bedrijfsarts.

In het basiscontract met de arbodienst of met de bedrijfsarts moet opgenomen zijn:

• dat de bedrijfsarts iedere werkplek kan bezoeken
• dat de medewerker de mogelijkheid heeft van een second opinion
• hoe de klachtenprocedure is vorm gegeven
• dat de preventiemedewerkers, de OR/PVT of de belanghebbende werknemer de ruimte krijgt voor overleg met de bedrijfsarts. De medewerker hoeft daarvoor niet ziek te zijn en heeft ook niet de toestemming van de werkgever nodig (preventief consult)
• bepalingen over beroepsziekten.

Op het Arboportaal van de rijksoverheid, is uitgebreide informatie beschikbaar over het basiscontract.

Gevolgen van deze wet voor u als Zorgthuisnl-lid
U moet er in ieder geval voor zorgen dat u:

• een ziekteverzuimbeleid voert
• ongevallen op de werkplek onderzoekt, registreert en meldt (*)
• voorlichting en instructie geeft over veilig werken
• voor veilige middelen en werkmethoden zorgt (ook voor derden; zie hierboven)
• gevaren bestrijdt bij de bron
• de nodige beheersmaatregelen organiseert
• de juiste persoonlijke beschermingsmiddelen levert
• sluitende afspraken maakt met samenwerkende bedrijven. Behalve het cont(r)act met de arboarts, is het opstellen van een RI&E, het bijbehorende plan van aanpak en het aanwijzen van een preventiemedewerker(**) en een BHV ’er (bij 25 of minder werknemers mag de werkgever zelf als preventiemedewerker functioneren en ook als bedrijfshulpverlener) hiervoor noodzakelijk.

De OR/PVT heeft instemmingsrecht op de persoon die de rol van preventiemedewerker gaat uitvoeren en zijn positie in de organisatie.

Instrumenten

Op onze kennisbank-pagina Arbobeleid hebben we veel concrete informatie voor u verzameld.

De Arbocatalogus VVT geeft u een overzicht van de belangrijkste arbeidsrisico’s met daarbij gezonde en veilige oplossingen en biedt richtlijnen en informatie over oplossingen met praktijkvoorbeelden voor belangrijke arbeidsrisico’s in de branche. De Arbocatalogus wordt voortdurend aangevuld.

Verder zijn er met de sociale partners regelmatig campagnes over een bepaald thema die het werken in de zorg moeten verbeteren. Deze worden veelal uitgevoerd binnen het AO VVT. We noemen de werkbalans-tool, ongewenst gedrag, het Mdieu-project en duurzame inzetbaarheid. Met de sectorbrede MDIEU-subsidie (voorjaar 2022 toegekend) is geld beschikbaar gesteld voor duurzame inzetbaarheidsmaatregelen. Leest u op de speciale website ‘Over Morgen‘ over bijv. mogelijke interventies.

Voor het opstellen van een RI&E heeft de zorgsector een digitaal instrument: de ZorgRie. U kunt zich hierbij aansluiten via een abonnement. Kleinere organisaties adviseren wij geen abonnement af te sluiten maar de eendaagse workshop van KMO-solutions (beheerder van de ZorgRie) te volgen en aan het eind van de dag met een ingevulde RIE naar huis te gaan. Binnen de VVT is ook een tweede RI&E-instrument erkend, namelijk de Pytia van Triaspect.

(*) De Arbowet verplicht werkgevers om arbeidsongevallen die hebben geleid tot de dood, blijvend letsel of een ziekenhuisopname (ook dagopname), direct aan de Nederlandse Arbeidsinspectie te melden. De meldingsplicht geldt ook voor personen die onder gezag bij de werkgever werkzaam zijn, zoals uitzendkrachten.
(**) zie de snelstartgids op het kennisplatform: http://www.inpreventie.nl/kennis/preventiewerk/hulpmiddelen#snelstartgids-voor-preventiemedewerkers